PARK NA GRODZISKU
Park na Grodzisku oddzielający centrum miasta od Siedlec i Aniołków powstał z myślą o mieszkańcach tych dwóch dzielnic, które znacząco rozbudowały się w okresie Wolnego Miasta Gdańska. W latach 20. i 30. XX wieku powstała zabudowa przy obecnych ulicach Wrocławskiej, Legnickiej, Powstańców Warszawskich, Bema oraz Płowce i dla jej nowych lokatorów zaczęto urządzać malowniczy park wokół Gradowej Góry.
Decyzja ta nie była jednak oczywista, padł również pomysł aby teren dawnych fortyfikacji Grodziska i Biskupiej Górki, tak jak było w przypadku obecnych ulic Okopowej, Wałów Piastowskich i Jagiellońskich oraz Wałowej po rozebraniu i niwelacji wałów po prostu zabudować. Przeważyła jednak opcja zielona, tereny ciągnące się od Biskupiej Górki po Grodzisko, miały zostać urządzone jako parki, z promenadami spacerowymi i punktami widokowymi na zabytkowy Gdańsk.
Pierwszą promenadę na Biskupiej Górce urządzano w latach 1920‒1922. Następnie zaczęto zagospodarowywać teren pod park na Grodzisku. Główne wejście wytyczono od strony Nowych Ogrodów. Przybrało formę placyku ujętego w dwie aleje formowanych lip prowadzących do sadzawki urządzonej z dawnej fosy. Park pnie się dalej w górę i ciągnie wzdłuż fortyfikacji Grodziska aż do Bramy Oliwskiej. Założenie wchłonęło pomnik Żołnierzy Rosyjskich, który od roku 1898 upamiętnienia żołnierzy carskich poległych w walkach o Gdańsk w latach 1734, 1807 i 1813. Monument z różowego granitu, ozdobiony kolorową mozaiką przedstawiającą Jerzego walczącego ze smokiem wykonał Curt Dreyling. Co ciekawe, mimo niesprzyjających okoliczności i rządów najpierw nazistów, a później komunistów, pomnik nie został nigdy rozebrany i jest jednym z najstarszych gdańskich monumentów. Prawdopodobnie sprzyjało temu umiejscowienie pomnika na uboczu, w otoczeniu wysokich drzew.
WIZYTA GENERAŁA DE GAULLE’A
W 1949 roku Park na Grodzisku po zniszczeniach wojennych został odnowiony. Teren uporządkowano, usuwając ślady walk, zasypano wyrwy po pociskach i rowy strzeleckie, wymodelowano skarpę i urządzono nowe kwietniki, przycięto i zasadzono nowe żywopłoty. Podobne prace w tym czasie prowadzono także na innych terenach zielonych, sportowych i plażach Gdańska.
Następną większą renowację, przynajmniej od strony ulicy Powstańców Warszawskich park przeszedł w 1967 roku, kiedy to miał przejeżdżać tędy prezydent Francji – Charles De Gaulle. Francuski przywódca wizytował wówczas Gdańsk i do najważniejszych punktów jego wizyty należało złożenie kwiatów pod pomnikiem na Westerplatte oraz na Cmentarzu Francuskim. Gdański cmentarz na końcu ulicy Legnickiej, założony w 1948 roku, to największa francuska nekropolia znajdująca się poza terenem Francji. Z okazji tej pamiętnej delegacji uporządkowano więc domy, ulice, oraz zieleń, która znalazła się na oficjalnej trasie przejazdu kolumny generała De Gaulle’a.
AMBITNE PLANY
Choć ambitnych planów nie brakowało to w następnych latach w parku na Grodzisku prowadzono głównie prace porządkowe, z uwagi na brak funduszy wystarczających na realizację tych planów.
W 1968 roku zrodził się pomysł, aby obszar Grodziska obejmujący 26 ha zaadaptować na potrzeby młodzieży akademickiej. Studenci Politechniki Gdańskiej pod kierunkiem prof. Jerzego Stankiewicza w ciągu dwóch lat wykonali inwentaryzację terenu.
Dzięki podjętym staraniom władze miasta pod koniec 1972 roku zdecydowały się powołać społeczny komitet, który miał doprowadzić do powstania Centrum Kultury Młodzieży. W kolejnym roku przygotowano osiem projektów zagospodarowania terenu. Siedem projektów wykonali studenci i absolwenci Politechniki Gdańskiej, a jeden był pracą dyplomową wykonaną w Akademii Sztuk Pięknych, czyli ówczesnej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych.
Do najciekawszych pomysłów zagospodarowania Centrum Kultury Młodzieży należało: urządzenie ogrodu botanicznego, oraz ekspozycji militariów. Ostatecznie wygrała koncepcja “rozrywkowa” autorstwa: Bogdana Przylipiaka, Edmunda Wiśniewskiego i Zbigniewa Włodarka. Koncepcja zakładała budowę amfiteatru na 1.200 osób, odkrytego basenu, obszernego hotelu w budynku wykorzystywanym wcześniej jako radiostacja, oraz kręgielni i sali gier na automatach w suchej fosie uprzednio przykrytej dachem. Koncepcja obejmowała także budowę kameralnego kina, studia nagrań, barów, oraz nocnego klubu na wzór sopockiego klubu „NON-STOP”. Duża skala i rozmach przedsięwzięcia mogła budzić obawę naruszenia zabytkowej tkanki, więc może szczęśliwie dla Parku stało się ,że do realizacji Centrum Kultury Młodzieży nie doszło.
KOLEJNA REWITALIZACYJNA FALA
Po latach zaniedbań kolejna szansa na rewitalizację Parku oraz Grodziska pojawiła się w roku 1997 wraz z pomysłem urządzenia tutaj Parku Kultury i Wypoczynku.
W 1999 roku ogłoszono konkurs na pomnik, który miał stanąć na Bastionie Jerozolimskim. Pierwotnie miał to być monument upamiętniający św. Wojciecha, który w 997 roku odwiedził Gdańsk, dzięki czemu miasto po raz pierwszy pojawiło się na kartach historii.
Ostatecznie w 2000 roku ukończono budowę Krzyża Dwutysiąclecia Chrześcijaństwa i Tysiąclecia Gdańska. Pierwotny pomysł autora projektu Jacka Łuczaka zakładał formę krzyża przypominającą dwa miecze wbite w ziemię. Jednak koncept uznano za zbyt kontrowersyjny, nawet jak na polskie realia.
Fortyfikacje znajdujące się na Górze Gradowej stały się siedzibą Centrum Nauki Hewelianum, a sam park doczekał się kompleksowej renowacji w 2010 roku, kiedy to sadzawkę zaaranżowano na zbiornik retencyjny z fontanną, odnowiono ścieżki i ustawiono nowoczesne oświetlenie.
PARK NA GRODZISKU DZIŚ
Park na Grodzisku to perła wśród miejskich terenów zielonych. Zajmuje zbocza dawnych bastionów i wałów obronnych, przez co wyróżnia go bardzo urozmaicona rzeźba terenu, z wielu miejsc rozpościerają się urzekające widoki na zabytkowe centrum miasta, na stocznie i portowe żurawie, na dzielnice mieszkaniowe oraz w oddali – Zatokę Gdańską.
Autor: Klaudiusz Grabowski, historyk Muzeum Miasta Gdańska
